ارزیابی تغییرات کمّی و کیفی آب‏های زیرزمینی با استفاده از زمین‏آمار(مطالعه‏ی موردی :دشت بوشکان، استان بوشهر)

مدیریت بهینه‏ی منابع آبی، به‏منظور بهره‏برداری، حفظ و ارتقای کمیت و کیفیت آن‏ها، نیازمند به وجود داده‏هایی در زمینه‏ی موقعیت، مقدار و پراکنش عوامل شیمیایی آب در یک منطقه‏ی جغرافیایی معین می‏باشد. انتخاب صحیح پهنه‏بندی و نقشه‏ی آن‎ها گامی اساسی و مهم در مدیریت منابع آبی منطقه به‎شمار می‏رود. این تحقیق با هدف ارزیابی تغییرات کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت بوشکان در دوره‏های ‏آماری با روش زمین‏آماری انجام گردید. داده‏ها پس ‏از ارزیابی و کنترل آماری به محیط نرم‏افزاری arcgis10.1 فراخوانی و ضمن تعریف لایه‏ها با برنامه‏ی جانبی analyst geostatistical، نرمال بودن آن‏ها بررسی شد. سپس مدل‏ نمایی واریوگرام به‏عنوان مناسبترین شکل برازشی به ساختار فضایی داده‏های نرمال خواص کیفی آّب (ph، tds،ec، so4، cl، hco3، k، na، mg، ca، th، sar) و تراز سطح آب داده شد. به‏منظور دقت ‏در روش ارزیابی متقابل براساس کمترین مقدار شاخص rmse و rmsse، از بین روش‏های قطعی؛ روش تابع شعاعی و عکس فاصله و از بین روش‏های زمین‏آماری؛ روش کریجینگ ساده به‏عنوان بهترین انتخاب و نقشه‏ی پهنه‏بندی آن‏ها ترسیم گردید. در بررسی تغییرات تراز آب بوشکان از قسمت‏ شمال‏غربی آبخوان به سمت مرکز، جنوب و جنوب‏شرقی آن روند کاهشی دارد و متوسط افت آّب دوره‏ی آماری و سالانه به‏ترتیب 39/17و 24/1 متر می‏باشد که به‏علت کاسه‏ای شکل بودن آبخوان تحت تأثیر کاهش شیب سطح زمین، تغییرات ژئومرفولوژی منطقه، کاهش شیب هیدرولیکی جریان و آب‏های برگشتی از بخش‏های کشاورزی و شهری می‏باشد. همچنین از نظر تغییرات کیفی، قسمت‏های شمال‏غربی، غرب، شرق و شمال‏شرقی آبخوان پایین‏ترین کیفیت آب را دارد که مهمترین عامل تأثیرگذار، نزدیکی آبخوان به سازندهای میشان و آغاجاری و وجود شرایط مناسب توپوگرافی و ژئومرفولوژی در منطقه و تراکم فعالیت‏های انسانی و کشاورزی می‏باشد. به‏طور کلی نتایج به‏دست آمده حکایت از افت شدید تراز سطح آب و کاهش کیفیت آب زیرزمینی دشت بوشکان در دوره‏ی آماری است که روندی نزولی و شیب منفی را نشان می‏دهند. لذا توسعه‏‏ی عملیات آبخیزداری و مصرف درست و قانونمند آب به‏منظور جلوگیری از برداشت بی‏رویه‏‏، عواقب خطرناک افت سطح ایستابی، کاهش کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی و همچنین تقویت و حفظ آبخوان ضروری است.